De twee versies van de Tien Woorden, in Exodus 20 en in Deuteronomium 5,
suggereren dat ze de letterlijke weergave van Gods spreken op de berg Sinaï zijn.
Maar ze zijn opgetekend door Mozes (en latere Joodse wijzen), die bewust
verschillen in de twee versies heeft aangebracht. Naast een paar kleine, bijv. in het
tiende gebod de omdraaiing van “het huis en de vrouw van uw naaste”, is er een
groot verschil: het gebod van het houden van de sabbat.
In beide versies zijn, t.o.v. de andere geboden, de meeste woorden gebruikt om het
vierde gebod te beschrijven en te motiveren. Dat moest omdat dit gebod kennelijk
niet vanzelfsprekend is.
Zowel in Exodus als in Deuteronomium wordt eerst het doel van het gebod
beschreven: “geen werk doen” op de sabbat, heilig die dag. Dit geldt voor iedereen
en voor ieder dier die op de een of andere manier verbonden zijn met het gezin en
de samenleving. Zelfs slaven zijn op die dag vrij en vreemdelingen mogen geen
enkele dwang ondervinden. Dit is een heel vroeg voorbeeld van de gelijkheid van alle
mensen en daarmee van de beginnende afschaffing van de slavernij, geheel
tegenstrijdig aan de toenmalige heersende gebruiken. Ja, zelfs de dieren wordt
rechtens rust gegund.
In de versie van Deuteronomium wordt het doel van de sabbat versterkt door de
Israëlieten erop te wijzen, dat ze de slavernij zelf hebben meegemaakt; zich dus
kunnen inleven wat een verdrukte slaaf of vreemdeling moet voelen.
In de versie van Exodus wordt de instelling van de sabbat gemotiveerd vanuit Gods
schepping. Hij heeft “de zevende dag” ingesteld voor zijn volk als Zijn unieke bevel
voor hen. Er is immers in de natuurlijke orde geen enkele aanwijzing te vinden voor
de cyclus van zeven dagen. Nacht en dag, het ritme van de maanden, de jaarcyclus,
alle worden ze bepaald door de vaste bewegingen van aarde, maan en zon. De
weekcyclus is nergens te vinden; ze bestaat alleen bij de gratie van het woord van
God aan Zijn volk gegeven op de Sinaï. Daarom extra woorden voor het vierde
gebod, dat zowel tegennatuurlijk is, als tegen de maatschappelijke orde ingaat.
Het sabbatsgebod is overigens in letterlijke betekenis alleen voor Israël bedoeld.
Vandaar dat je nooit een Jood zal horen zeggen dat Christenen de sabbat behoren
te houden. Als een soort kopie van de weekcyclus mogen die daarin hun eigen
rustdag, de zondag, houden. Het is zelfs zo dat het vierde gebod niet voorkomt in de
zogenaamde zeven Noachitische geboden, bedoeld voor de heidenen.
Piet Booij
© Classicale Werkgroep Kerk en Israël Utrecht
Huis in de Wijk
Huis in de Wijk is een ontmoetingsplek, een huiskamer voor de bewoners van Tuindorp en de omliggende wijken. Maar het is ook een plek om gericht deel te nemen aan allerlei activiteiten. Er is een breed aanbod, voor denkers en doeners, voor elk wat wils. Van een kookworkshop, of een filmavond tot een lezing of een gesprek rond een aansprekende thema. Een actueel overzicht van de activiteiten kun je vinden in de agenda.
Voor meer informatie: Els Sytema