
Wat achteraf, in de hoek achter de kapstokken hangt dit donkere en grote schilderij (120×80 cm) van Willem van den Heuvel. Het is bewust daar opgehangen, want het is op het eerste gezicht helemaal geen prettig schilderij om naar te kijken. Ook de andere schilderijen zijn vaak raadselachtig, maar die zijn kleurrijk en daardoor bekijk je ze met een zekere welwillendheid.
Dit schilderij is in grijs, zwart-wit en een beetje blauw. Wat je ziet doet eerder aan een horrorfilm denken dan aan een vrolijk verhaal. Maar het geeft zeker te denken en daarom hangt het nu op een plek waar iedereen het kan zien.
Links zien we een gestalte die doet denken aan een uitgehongerde dode in een concentratiekamp. Hij staat min of meer los van het grotere rechterdeel van het schilderij. Daar kijken we in een donkere kelderachtige ruimte waarin licht valt vanuit een hoog raam met tralies. Het licht valt op een meisje met een beker in haar hand. Ze kijkt met grote ogen over haar schouder achterom. Ze kijkt niet bang. Ik zou eerder zeggen dat ze vragend kijkt. Wat zou ze zien?
Het meisje staat op een trap die omhooggaat naar het raam. Maar met die trap is iets vreemds. Die lijkt voort te komen uit de gestalte van een liggende dode. Je zou kunnen zeggen: de dode is ook de weg naar het licht dat door het raam valt.
En dan is er nog een figuur. Die staat eigenlijk vooraan, centraal op het schilderij, met gespreide armen alsof hij zegent. Maar ook daaraan is iets vreemds. Wie wordt er gezegend? Het lijkt alsof we hem op de rug zien met over zijn hoofd een soort capuchon. Maar dat klopt niet als we naar zijn handen kijken. Let eens op zijn duimen en trek je conclusie: hij staat met de rug naar het raam. Het zegenende gebaar is voor ons, kijkers, bestemd.
In zijn toelichting schrijft Van den Heuvel: “Volgens een kwantumtheorie kan iets pas bestaan wanneer er door een bewust iemand naar gekeken wordt. Vóór dit observeren kan materie in alle mogelijk toestanden bestaan, pas wanneer er gekeken wordt neemt de materie een bepaalde vorm aan. ‘Schrödingers kat’ is een wetenschappelijk-gedachte-experiment gebaseerd op dit fenomeen welke een aantal voor ons vreemde gevolgen oplevert. Misschien zijn deze resultaten te verklaren als je er vanuit gaat dat er meer is dan ‘alleen’ onze materiële wereld die wij tot nog toe kennen.”
En zo is een schilderij waar je misschien niet ‘met welbehagen’ naar kijkt, wel een mooie aanleiding voor diepzinnige overpeinzingen. Maar die laat ik graag aan u zelf over.
Ype Viersen