Valt 28 juli volgend jaar weer op 28 juli?
Gedachten bij het achtste werk van barmhartigheid
Onderweg op de fiets door Utrecht, vielen ze me al een tijdje op: dit soort stickers. De boodschap is duidelijk. We hebben maar één aarde. En daar moeten we zuinig op zijn. De stickers lijken mij met de hand gemaakt en zijn in noeste arbeid overal in de stad opgeplakt; altijd op palen van verkeerslichten voor fietsers. Ik fantaseerde dat de onbekende plakker wel een fietser moest zijn. Een goed gilde, in ieder geval.
Op 28 juli 2022 was het Earth Overshoot Day. Dat is de dag waarop wij mensen hebben gebruikt en geconsumeerd wat de aarde in één jaar kan hernieuwen. En dat gebruiken en consumeren is de oorzaak van onderliggende problemen: het verlies aan biodiversiteit, klimaatverandering, voedselschaarste en energiezorgen.
In 2006 viel Earth Overshoot Day nog eind augustus en in 1971 moet dat rond Kerst geweest zijn. Bijzonder, dan heb ik als puber in de zestiger jaren nog meegemaakt dat de balans nog helemaal in orde was. Al past daar wel de kanttekening bij dat ik in het rijke deel van de wereld woonde en zeer waarschijnlijk al een overshoot had die gecompenseerd werd door het armere deel van de wereldbevolking. En het aantal aardbewoners was destijds beduidend lager.
Hoe zag mijn leven er toen uit?
Wij hadden nog geen auto. De tv was net in ons gezin gearriveerd. Net als de koelkast, maar ik kan me nog herinneren dat mijn moeder ‘s zomers de melk koel hield in het lavet. In de huiskamer hadden we een kolenkachel. Goed eten was belangrijk. ‘s Zondags en de eerste paar dagen van de week hadden we vlees. We hadden geen wasmachine. Geen telefoon. De buren maakten al verre vakanties: met de auto en tent naar het Gardameer. Wij gingen naar het Grote Bos in Driebergen. Van vliegvakanties had nog nooit iemand gehoord. Als ik kijk naar de staat van mijn leven nu, is er heel erg veel veranderd. De vooruitgang is gigantisch.
Maar ik kan niet zeggen dat mijn leven en dat van mijn ouders destijds ongelukkig was. Het ging best toen, zo.
Tijdens een lezing van Trees van Montfoort, auteur van het boek ‘Groene Theologie”, maakte zij een opmerking over het rentmeesterschap zoals dat in de bijbel genoemd wordt. Dat ging ongeveer zo, althans, zo heb ik het onthouden: Heel lang is het rentmeesterschap opgevat als de opdracht aan de mens om te heersen over de aarde; een soort vrijbrief om de aarde te gebruiken. En dat hebben we in economisch opzicht volop gedaan. Maar de bijbelse opdracht is veel meer om daarbij ook dienend te zijn, om goed voor de aarde te zorgen. Dat zijn wij vergeten.
Op dit moment schenken we in de Tuindorpkerk aandacht aan de zeven werken van barmhartigheid. Eigenlijk noemt de bijbel er maar zes. Het zevende is rond 1200 door paus Innocentius III toegevoegd. Paus Franciscus heeft in 2015 in het kader van de encycliek Laudato Si een achtste werk van barmhartigheid genoemd: “Laat ons barmhartig zijn voor ons gemeenschappelijk huis”.
Dat gaat over hoe wij voor ons eigen huis, de aarde zorgen. Het sluit in de andere zeven werken van barmhartigheid; hoe we voor onze medemensen zorgen. In die context horen daar nadrukkelijk ook bij de gevolgen van onze manier van leven voor het klimaat en wat dat weer betekent voor de arme mensen op deze wereld. Zij ervaren nu al de gevolgen van onze levensstijl. Bij Kerk in Actie kunnen ze er over meepraten.
Voor mij staat vast dat we terug moeten in onze levensstijl. Misschien wel terug naar een niveau dat lijkt op hoe ik leefde toen ik zestien was. Vind ik dat erg? Nee. Het geeft wellicht veel meer rust en ontspanning, want ik maak me grote zorgen over hoe het nu (niet) gaat. Met plastic apart inzamelen en de verwarming een graadje lager komen we er niet. Het moet verder gaan. Toch vind ik het niet altijd makkelijk om bepaalde verworvenheden, die de vooruitgang mij in de schoot geworpen heeft, los te laten. Ik zet wel stappen, maar soms ook niet, terwijl ik eigenlijk wel weet wat goed zou zijn.
Ik las ergens dat de meeste mensen weten dat ze best wel wat hulp kunnen gebruiken om te doen wat ze eigenlijk willen. Ik denk dat ik zo iemand ben. En er zullen er vast meer zijn. Als dat zo is, lijkt onze kerkgemeenschap mij bij uitstek de plek om daarmee samen aan de slag te gaan.
Ik zou wel met een aantal mensen een groep willen vormen die daar handen en voeten aan geeft. Samen dingen bedenken, ze doen en elkaar steunen in het volhouden. Bijvoorbeeld hoe je je energie verbruik (verder) beperkt, over hoe je je eetpatroon echt ombuigt, over hoe je je koopgedrag verandert, over hoe je je reisgedrag aanpast…. Kortom, over hoe je je voetafdruk kleiner maakt en hoe je een paar stapjes harder kunt lopen in barmhartig zijn voor ons gemeenschappelijk huis.
Wie weet valt 28 juli dan ooit weer later…
Ik hoor graag van je.
21 oktober 2022
Robert Quast
cogijquast@gmail.com
06-49636158
